Bireysel anlamda hayat ne planlanarak yaşanır ne de yaşanarak planlanır. Onda hem külli plan(irade), hem de cüz'i yaşam(irade) mevcuttur. O nedenle bu iki tezden hiçbiri tek başına yaşam üzerine yeterli etken değildir.

Genel olarak toplumumuzda şöyle bir anlayış hâkimdir: Ya planlayıp kitabını yazarak hayatını o plana (kitaba) göre yaşamaya ve dizayn etmeye çalışacaksın, ya da hayatı günü birlik yaşayıp kitabını yani yaşadığın hayatın sonuçlarını ona göre plan ve kitap haline getireceksin. Yani yaşanan hayat tecrübesi bir başkasına ibret olacaktır.

Her iki, görüşü ele alarak analiz edip sentezlediğimizde ortaya çıkan ya da atılan savın(tezin) doğru ve hakikat olmadığı, insanların kendi hayatlarında bu tezleri uyguladıkları, plana göre yaşamlarını sürdürdükleri takdirde, o hayatın çekilemeyecek derecede bir işkenceye dönüşeceği aşikârdır.

Bunun yanında diğer bir tez (görüş) olarak da hayat yaşandıktan sonra edinilen tecrübeye göre plan, proje ve kitap ortaya çıkacaksa, o zaman da o hayatın, yaşamın, (insana göre) sorumluluğu bulunmayan hayvan yaşantısından bir farkı kalmayacaktır. Bu takdirde insanın insan olmasının, o insanın akıl taşımasının ne bir mantığı ne de diğer memeli hayvanlardan insanı farklı kılan bir özelliği vardır. Zaten insanı insan yapan, yaptığı işlerde akıl ve mantık yürüterek irade beyanında bulunmasıdır.

Hiç bir irade beyanında bulunmadan yazılmış bir senaryoya, plana, projeye ve bunun tekâmülü olan bir kitaba göre insan hayatının şekillenmesi gerektiği tezi; birilerinin kendilerini merkez kabul edip, yine kendilerini tanrılaştırmalarıdır. Ya da özgürlük ve demokrasi adı altında kafesten kurtarıyoruz diyerek kafeslemeye çalışanların düşüncelerini, görüş ve fikirlerini perde gerisinden insanların yaşamlarına müdahale edip şekillendirmeye çalışmalarıdır.

Hâlbuki KUR'AN insan için BİR HAYAT KİTABI olmasına rağmen, ne tamamen insanı serbest bırakmış ne de tamamen insanı tutsak yaparak özgürlüğünü elinden almıştır. İnsan doğumdan sonra hayatı yaşamaya başlamış, bu yaşayışa göre plan tecelli ederek, Kur'an inzal olmaya başlamıştır. Kısaca Kur'an: Tıkanan hayatın zorluklarını çözüm üreterek insanların yaşamlarını kolaylaştırmış bir nevi zorluklarla karşılaşan o insanların rahata kavuşmalarını sağlamıştır. Bunun böyle olduğunun delili; Kur'an ayetlerinin hem bir sebebe dayandırılarak, hem de sebepsiz olarak Allah tarafından inzal buyrulmasıdır. İnsan hayatının hayvanlar gibi serbestçe, bir yanı olduğu gibi hiç kendisinin iradesi olmadan yaşamı belli bir hedefe doğru kanalize edilerek hayatını sürdürdüğü bilinen bir gerçektir. İnsan ne kadar irade buyurursa buyursun, ne kadar akıllı ve tecrübeli olursa olsun, hayatından bazı kesitlerin kendi planının ve iradesinin dışında gerçekleştiğini görecektir. İşte bu kendi cüzi iradesinin dışında bir külli iradenin insan hayatına ve yaşamına tesir ettiğinin dışarıdan bir gücün( Allah'ın) müdahalesinin var ve gerçek olduğunun bir delilidir. Her insan bu tezin gerçek olduğunu kendi hayatında izlemiş ve tecrübe edinmiştir. Bu tecrübeye teyit edecek insanın bazen özgür ve serbest, bazen de tutsak olduğunun delili olacak Kuran'da birçok ayet-i kerime mevcuttur. Bu nedenle İnsanlar bu âlemde ne tam özgür ne de tamamen yazılan bir senaryonun, planın ve kitabın uygulayıcısıdır. Ya da o ne tamamen hür ne de tamamen tutsaktır. O İnsan denen mahlûk özgürlükle tutsaklık arasında hayatını sürdüren bir varlıktır.

Daha açık bir ifade ile sonucu bildirecek olursak; İnsan ne kendi kaderini kendi yazar ve ona göre yaşar, ne de başkaları tarafından kaderi yazılmış bir hayatı yaşar. O insan denen varlık aynı anda hem kendi kaderini kendi yazar, hem de aynı anda yazılmış bir kaderi uygular.