“ Onların mallarında isteyenler ve yoksunlar için bir hak vardı ” ( Zariyat. 19 )

Zekat bir İslam toplumunda devletçe müslümanlardan belirli zamanlarda belirli mallardan belirli miktarlarda alınan zorunlu vergi olup, kimlere verileceği Tövbe 60. Ayette “Sadakalar (zekâtlar) Allah'tan bir farz olarak ancak, yoksullara, düşkünlere , zekât toplayan memurlara , gönülleri (İslâm'a) ısındırılacak olanlara, (hürriyetlerini satın almaya çalışan) kölelere, borçlulara, Allah yolunda olana , yolda kalana mahsustur. Allah pek iyi bilendir, hikmet sahibidir.” belirlenmiştir. Bu ayet aynı zamanda zekatın farzıyetini net olarak bildiren ayettir.

Bu ve bunun gibi bir çok Ayetler'in ifadesi İslam'da bütün müslümanların vermesi gereken yardım, bağış ve infakların dışında, zorunlu olarak zenginlere ait bir zekat yükümlülüğünün emrolunduğunu gösterir. Miktarı da en az kırkta birdir.

Zekat verecek kişinin en az mal varlığı ne kadar olmalıdır : Hicretin 1. yüzyılında halife olmuş, devrinde son derece adil ve bütün müslümanların teveccühünü kazanmış, barış yoluyla insanların müslüman olmasını sağlamış, aynı zamanda dört halife devrini aratmayarak fetret devrinin yıldız halifelerinden olan Ömer ibn Abdülaziz'e göre: Barınacağı evi, bir hizmetçisi bir bineği (atı) ve ev için gerekli olan eşyası bulunmalıdır. Bu varlığın dışında nisaba malik artı serveti ve birikimi olmalıdır. (Kaynak: Hamdi Döndüren - İnsanlığa Son Çağrı - Sayfa:103-104)

Benim kanaatime göre de bugün koyun, sığır ve deve ölçü alınarak bunların değeri üzerinden hesaplanarak zekat verilmelidir. Madeni varlıklar enflasyona uğradığından bunların değerleri herkeste bulunabilecek seviyeye gelmiştir. Halbuki asrı saadette nisap miktarları hesaplanırken nisaba konu olan varlıkların değerleri hep aynıydı. Örneğin: 200 dirhem gümüş 20 mikal altına, 40 koyuna, 30 sığıra ve 5 deveye eşitti. Yani bütün bu varlıkların değerleri aynıydı. Günümüzde ise, dengeler tamemen değişmiştir. Bugün 20 miskal altınla ancak 10 koyun veya en fazla 5 sığır alabilirsin. Bu kıyaslamayı yapmamın nedeni ise artık çağımızda dünya bireysel tarım ve hayvancılık toplumundan çıkarak tekelleşen bir yüksek teknolojili sanayi toplumuna ulaşmıştır. Çoğunluk olarak bireylerde sadece ufak tefek para veya madeni birikim bulunmaktadır. Yani ekonomi, servet halktan uzaklaşmış küçük bir azınlığın eline geçerek tekelleşmiştir. Halbuki İslamın asıl hedefi, gayesi tekelleşmeyi önlemek ve onu ortadan kaldırmaktır.

Ömer bin Abdülaziz (r.a.) yukarıda sayılan bu imkanlara sahip olmayan kimse garim sayılır, zekat fonundan faydalandırılır, eğer borcu varsa yine zekat fonundan yararlandırılıp borcu ödenir demiş ve bütün valilerine bir genelge yayınlayarak bu hususu dikkat etmelerini emretmiştir. Yani kendi çağına göre içtihatta bulunarak bir düzenleme getirmiştir.

Ehli sünnet imamlarına göre de havayici asliye: ihtiyaç olan ev, binek, gelir getiren araç gereç. Bunun dışında bir yıllık artı değeri veya ticaret malları varsa ondan zekat verilir. Fakat sorun şurada. Kişide bunların hiç biri veya bir kısmı yoksa, ama elinde nisaba malik olan değerde malı veya parası varsa o zaman yine zekatla yükümlü mü? İşte asıl içtihat gerektiren mesele burası. (Kadim ulema para biriktirmek islamda yasaktır buyuruyor ama para biriktirmeden asrımızda ev sahibi olunmaz ki. Yasak olan biriktirme; hacayici asliye miktarının dışında arta kalandır.) Benim kanaatime göre bu günün şartlarında: En alt gurupta zekata malik olacak kişi alacak olduğu evini, bineğini, ev eşyasını ve gelir getiren aracının değerini üst üste toplar, toplanan toplam değerden sonra arta kalan para veya mal, nisap miktarını geçerse zekatla yükümlü olur.

Eğer bu kişi havayici asliyesini kira ödeyerek gideriyorsa: Bir yıl boyunca ödediği kiraları toplar, eldeki mevcut paranın kırkta birini ayırır, ayrılan bu miktar harcadığı veya verdiği kiralardan fazla ise, zorunlu olan zekatla yükümlü olur. O fazlalığı ihtiyaç sahiplerine verir. Bunların hiçbiri yerine gelmeden kişi elindeki birikmiş değerden zekat verse ne olur. Bunun hiçbir sakıncası ve mahsuru olmaz. Sadece verdiği zekat değil sadaka olur Allah yanında takvası yükselir diye düşünüyorum. Yine en iyisini Allah bilir.